Uit de animatiefilm Soul uit 2020

Volg BlogSpot:
< VORIG BLOG   VOLGEND BLOG >
Naar de index van alle blogs >

FILM & JAZZ & JAZZ & FILM & JAZZFILM & FILMJAZZ

Muziek en film hebben al sinds het begin van het bewegende beeld een innige relatie. Voordat de gesproken film rond 1927 zijn commerciële intrede deed, was het gebruikelijk dat er tijdens de film live muziek ten gehore werd gebracht door een pianist of een orkest. Soms was dat gecomponeerde muziek, maar soms ook ter plekke geïmproviseerd. Toen de geluidsfilm zijn intrede deed, stonden veel filmmakers (waaronder Alfred Hitchcock) sceptisch tegenover deze nieuwe vorm van filmmaken. Maar amper twee jaar nadat de eerste films met geluid en muziek in Amerika vertoond werden, was dit medium de nieuwe standaard geworden. En vanaf dat moment begon de relatie tussen muziek en film zich nog meer te verdiepen, waardoor wij tegenwoordig kunnen genieten van een enorme catalogus aan filmmuziek. Voor deze blog doken wij in de geschiedenis van jazz en film.

‘YOU AIN’T HEARD NOTHING YET’

De eerste film met een doorlopende muziekscore die een groot succes werd, was The Jazz Singer. Deze film uit 1927, met in de hoofdrol de Amerikaanse showbizz grootheid Al Jolson, betekende de definitieve doorbraak van de geluidsfilm. De film gaat over een jongen die zich probeert te ontworstelen aan zijn streng gelovige Joodse familie en van huis wegloopt om jazz-zanger te worden. De muziek werd geschreven door verschillende componisten en (een paar van) de zangpartijen werden direct op tape opgenomen; iets wat nooit eerder gedaan was!
Zijn zin voorafgaand aan het eerste nummer dat hij in de film zingt luidt: “Wait a minute, wait a minute, you ain’t heard nothing yet!” Deze zin zou de geschiedenis ingaan als een van de meest beroemde zinnen aller tijden - extra leuk om te bedenken dat het volledig ter plekke geïmproviseerd was, evenals een groot deel van de andere teksten. De film is controversieel gezien het gebruik van het blackface karakter. Al Jolson heeft hier zeker kritiek op gekregen, maar heeft ook juist veel betekend voor Afro-Amerikaanse entertainers in die tijd. Hoewel de soundtrack op zichzelf geen vaste waarde in de filmmuziekgeschiedenis is, mocht deze film niet ontbreken, aangezien het de eerste geluidsfilm was - en ook nog over een jazz zanger gaat! 

De beroemde zin van Al Jolson - de eerste gesproken zin in de filmgeschiedenis!

The Jazz Singer, uit 1927 & Round Midnight’ uit 1986

GENIALE SAMENWERKING

Een voorbeeld van een soundtrack die nog beroemder is geworden dan de film zelf, is die van de Franse film noir Ascenseur pour l'échafaud van regisseur Louis Malle, uit 1958. De assistent van Malle, Jean-Paul Rappeneau, was een fervent jazz fan. Hij stelde aan Louis Malle voor om Miles Davis de soundtrack in te laten spelen. Davis ging hiermee akkoord en nam de soundtrack op in een Franse studio met een deels Franse band en drummer Kenny Clarke (die o.a. met Dizzy Gillespie en Thelonious Monk speelde), die destijds in Frankrijk woonde.

De soundtrack bestaat uit volledig geïmproviseerde muziek, die opgenomen werd terwijl de band naar beelden van de film keek. Miles Davis had enkel wat basisideeën opgeschreven, maar liet de band verder vrij om te spelen wat ze op dat moment voelden of hoorden. De soundtrack werd internationaal met lovende kritieken ontvangen. De diepe melancholische klanken in combinatie met Miles’ fluweelzachte toon gaven de film een prachtige sfeer.

In 1959 komt Miles Davis met zijn revolutionaire album Kind of Blue - nog altijd het best verkochte jazz-album aller tijden - waar hij lijkt voort te borduren op dezelfde sfeer die hij op Ascenseur pour l'échafaud al neerzette. Je zou je kunnen afvragen of Kind of Blue er ooit was gekomen zonder deze Franse film…

Beelden van Miles Davis tijdens de opnames van de film

ALL STAR LINE-UP

Als je het hebt over jazzfilms mag de film ‘Round Midnight’ uit 1986, geregisseerd door de onlangs overleden Franse regisseur Bertrand Tavernier, zeker niet ontbreken. Hoewel de film fictief is, is het sterk gebaseerd op het biografische boek 'Dance of the Infidels', geschreven door de Franse auteur Francis Paudras, over het roemruchte leven van de Amerikaanse jazzpianist Bud Powell. De film speelt in het Parijs van de jaren vijftig van de vorige eeuw, waar Powell lange tijd woonde.

De soundtrack bestaat uit bekende jazz standards, gearrangeerd door niemand minder dan de beroemde Amerikaanse pianist Herbie Hancock en herbergt een keur aan gerenommeerde musici zoals Dexter Gordon, Freddie Hubbard, Cedar Walton en Wayne Shorter. Ook schreef Hancock een paar stukken voor de film. De soundtrack won een Oscar voor Beste Soundtrack. Dit was niet helemaal zonder controverse. Ennio Morricone, die genomineerd was voor de muziek die hij schreef voor de film The Mission, vond dat de Oscar 'gestolen' was. Omdat Hancock – volgens Morricone weliswaar heel kundig – bestaande stukken had gearrangeerd en niet had gecomponeerd, vonden wel meer mensen dat de Oscar daarom niet naar 'Round Midnight had mogen gaan.

Het leuke aan de film is dat de musici niet alleen bijdragen leverden aan de soundtrack, maar ook rollen vervullen in de film. Onder andere Wayne Shorter, Dexter Gordon en Herbie Hancock zelf figureren in de film. Daarnaast nog leuk om te vermelden dat er een zogenaamde cameo van de beroemde regisseur Martin Scorsese in zit!

BEKROONDE BIOPIC

In 1988 regisseerde Clint Eastwood deze biografische film over het leven van de Amerikaanse saxofonist Charlie Parker. Forest Whitaker nam de hoofdrol op zich, waar hij onder meer een prijs voor Beste Acteur in ontvangst mocht nemen op het filmfestival van Cannes. Clint Eastwood won de prijs voor Beste Regisseur bij de Golden Globes. De film behandelt een paar van Parker’s belangrijkste momenten in zijn leven, waaronder het beroemde ‘cymbal’ moment dat al eerder door mij werd beschreven in een eerdere blog over Charlie Parker.

De soundtrack van deze film is op een interessante manier tot stand gekomen. De muziek bestaat uit solo’s van Charlie Parker zelf (die in de film bijzonder kundig worden geïmiteerd door Whitaker), maar de producers van Columbia die de film produceerden vonden de muziek niet ‘hifi’ genoeg. Daarom besloot muziekproducer Lennie Niehaus om door middel van een speciale audiotechnologie de solo’s van Charlie Parker te ‘isoleren’ van de begeleidingsband - iets wat zeker voor die tijd revolutionair was! - en de partijen van de begeleidingsband alsnog opnieuw in te laten spelen door een indrukwekkende lijst aan jazzmusici. Het resultaat is een interessante mix van oude en nieuwe opnames, waardoor Parker het virtuele podium deelt met muzikanten als Ron Carter, Monty Alexander, John Guerin, Donald Harrison en nog veel meer. Zeer de moeite waard om te luisteren!  

De officiële trailer van Bird

Uit de films 'Bird' en 'Birdman'

'NET ECHT'

Een veel nieuwere film op dit lijstje is de animatiefilm Soul uit 2020. In deze Pixar- film zien we de hoofdpersonage Joe hét optreden van z’n leven binnen hengelen; een concert met de fictieve beroemde saxofoniste Dorothea Williams. Joe is pianist en geeft muziekles aan een middelbare school, maar zijn droom is om full-time muzikant te zijn, dus hij grijpt deze kans met beide handen aan. Helaas komt hij net voor het optreden te overlijden en dan begint een reis terug naar de gewone wereld om het concert alsnog te kunnen spelen.

Als je naar de soundtrack van de film luistert, lijkt de naam Soul een beetje misleidend: de soundtrack bestaat namelijk voornamelijk uit jazz! De soundtrack is geschreven door muzikanten Trent Raznor en Atticus Ross die het gedeelte in de hemel op zich namen (dit is meer een ambient soundtrack) en het andere gedeelte werd geschreven door Jon Batiste, een zeer getalenteerde zanger en (jazz)pianist uit Louisiana. Hij schreef voor de ‘live’ muziek gedeeltes van de film 16 stukken en werkte hierbij onder andere samen met mensen zoals Herbie Hancock, Terri Lyne Carrington en Questlove.

Wat vaak het geval is bij films waar muziek een centrale rol speelt, is dat hetgeen je hoort heel vaak niet overeenkomt met wat je ziet. Een saxofoon die verkeerd wordt vastgehouden, een pianist die in de muziek hoog speelt en in de film de lage toetsen beroert of een live optreden waarbij geen microfoons worden aangesloten. Zo niet bij deze film; het is uitermate secuur gedaan. Iedere vinger, iedere drumstok en iedere saxofoon-aanzet klopt precies met de realiteit; erg knap voor een animatie film! 

DRUMS DRUMS EN NOG MEER DRUMS

Van alle soundtracks die hier genoemd worden, is dit waarschijnlijk de minst meezingbare. De muziek voor Birdman, los van een paar beroemde klassieke werken van Mahler, Ravel en Rachmaninov, bestaat namelijk uit niets meer dan een drumstel. Regisseur Alejandro González Iñárritu wilde een soundtrack die “niet voldeed aan de verwachtingen van het publiek” en daarin is hij zeker geslaagd. De spanning die de drums toevoegen aan de film zijn heel effectief en de soundtrack oogste mede hierdoor bijna net zoveel lovende kritieken als de film zelf.

De soundtrack is ingespeeld en gecomponeerd door drummer Antonio Sanchez, die onder meer bekend is van de Pat Metheny Group, Chick Corea en Chris Potter en daarnaast als bandleider ook aardig wat platen heeft uitgebracht. Net zoals bij L’ascenseur pour l’échafaud improviseerde Antonio Sanchez bij voorlopige beelden van de film, daarbij geregisseerd door Iñárritu. Toen de filmbeelden definitief waren gemonteerd, speelde Sanchez de finale versie in. Iñárritu vond in eerste instantie dat de drumpartijen te netjes klonken, waarna Sanchez met ducttape en kapotte cymbals zijn drumset deed klinken alsof deze ieder moment uit elkaar kon vallen! Aan het einde van de film, als de spanning steeds verder toeneemt, heeft de Mexicaans-Amerikaanse drummer tot wel vier drumstellen over elkaar heen opgenomen, waardoor er een prachtige chaos ontstaat.

In de film, die overigens zeer de moeite waard is om te bekijken, zit een scène waarin hoofdrolspeler Michael Keaton een drummer passeert die op straat staat te spelen. Dit is Nate Smith, een zeer getalenteerde drummer en goede vriend van Antonio Sanchez. In eerste instantie wilde Iñárritu Sanchez zelf in de film laten spelen, maar deze was op tour met Pat Metheny en stelde zijn vriend Nate Smith voor om te figureren. Vervolgens liet Iñárritu Nate Smith live spelen tijdens de opnames van de film. Vervolgens leerde Antonio Sanchez de geïmproviseerde partijen van Smith volledig uit zijn hoofd, nam deze opnieuw op en die opnames hoor je uiteindelijk in de film, terwijl je Nate Smith ziet spelen! (Volgt u het nog?) Een technisch en muzikaal hoogstandje. 

Fragment met Nate Smith!