Exposure 2022 Fine Art / Foto's: Anne Toonen

Volg Air Pastoe:
< TERUG   VERDER >
NAAR ALLE BERICHTEN > 

Ga naar alle interviews >

We willen de landing van studenten in het werkveld zo zacht mogelijk maken

^{Met Keep an Eye Air Pastoe wordt sinds 2021 een gerenommeerd kunstenaar óf kunstenaarsduo uitgenodigd om een jaar lang in de Pastoe Fabriek in Rotsoord (een voormalig industriegebied in Utrecht) te komen werken. In dit gebouw zijn de beeldende kunstopleidingen Fine Art en Fine Art & Design in Education en de Master Scenografie van de HKU gevestigd.}

Docenten Frank Koolen en Lieven Hendriks vertellen.
Frank: “Ik denk dat wij originele ideeën bedacht hebben om het leven ná de academie ‘beleefbaar’ te maken. We willen de ‘landing’ voor studenten in het werkveld zo zacht mogelijk maken. De Air Pastoe kunstenaar zie je bijna iedere dag aan het werk - een realistischer blik op het kunstenaarschap kun je bijna niet geven. Het is een hele mooie manier om de kunstenaar te betrekken bij het onderwijs en de studenten bij het werkveld. Dankzij de steun van de Keep an Eye Foundation leunt het niet op de kosten van het onderwijs en kunnen we ook extra activiteiten aanbieden zoals gastlessen en workshops. Het mes snijdt aan veel verschillende kanten.”

De artist-in-residence die jullie selecteren is niet de minste. De kunstenaar moet naam gemaakt hebben in binnen- én soms ook buitenland, opgepikt zijn door galeries of zelfs musea. Wat moet hij of zij nog meer in huis hebben?
Lieven: “We zoeken iemand die open is, een goede connectie met de studenten heeft en vooral ook zichtbaar is. Iemand die de hele dag met een schetsboekje in een hoekje van z’n atelier zit kan een hele goede kunstenaar zijn, maar die past niet bij Air Pastoe. Hij moet studenten laten meekijken in zijn werkproces.”
Frank: “En het liefst iemand met een brede beroepspraktijk, zodat-ie van zo veel mogelijk verschillende werkplaatsen gebruik maakt.”

Vorig jaar ging het project van start met een duo: Sander Breure en Witte van Hulzen.
Frank: “Je merkt dat studenten het spannend vinden: kunstenaars die prijzen winnen en tentoonstellingen hebben in musea betrokken een atelier tussen hun werkplekken.”

Én het is een ontzettend leuke gast. Dat is ook belangrijk

Vanaf dit jaar omringt Ricardo van Eyk zich met de studenten. Waarom hebben jullie voor Ricardo gekozen?
Lieven: “Ricardo is genomineerd voor de Wolvecampprijs. Hij heeft de postacademische opleiding de Ateliers gedaan. Hij is superactief, maakt veel tentoonstellingen, wordt vertegenwoordigd door een goede galerie. Hij is bovendien jong én een oud-student van ons - dus hij weet waar hij aan begint. Én het is een ontzettend leuke gast. Dat is ook belangrijk.”

Jullie zijn docent maar hebben ook een eigen beroepspraktijk als kunstenaar. Hoe werkt die combi? 
Frank: “Ik ben fulltime kunstenaar en daarnaast werk ik als docent op de academie. Alles wat ik meemaak in het kunstveld neem ik mee in gesprekken met de studenten. Als je zelf een relevante praktijk hebt snap je de studenten ook beter. Het houdt je scherp.” 
Lieven: “Als je eigen beroepspraktijk is opgedroogd heeft een student dat snel genoeg in de gaten. Dan verlies je snel aan geloofwaardigheid. Ik zou ook niet zeven dagen in de week in m’n atelier willen zitten. Er moet wel lucht bij komen.”

Wat maakt de interactie met de artist-in-residence anders dan met jullie? 
Frank: “Wij willen non-hiërarchisch onderwijs bieden, maar wij moeten ze, als docent, uiteindelijk wel examineren. Een Air Pastoe kunstenaar hoeft dat niet. Dat zorgt ervoor dat studenten vragen durven stellen die soms aan een docent nog wat lastig kunnen zijn. Hopelijk is de drempel naar die kunstenaar zo laag dat ze alles wat ze willen weten over de kunst en de kunstwereld, durven te vragen.” 
Lieven: “Bovendien zien studenten ons niet aan het werk - het is altijd eenrichtingsverkeer. Ricardo zie je daadwerkelijk actief aan het werk. Welke keuzes maakt hij? Wat zijn de stappen in het werkproces?”

Dan is het logisch dat je een keer je neus laat zien

Wat levert het de kunstenaar op? 
Lieven: (Lachend) “Heel veel assistenten. Hij heeft toegang tot alle werkplaatsen, krijgt budget om zich een jaar lang te focussen op wat hij graag wil doen én hij vergroot zijn netwerk.” 
Frank: “Als hij het slim aanpakt heeft hij in al die werkplaatsen projecten lopen. Zo kan hij z’n praktijk een versnelling geven. En hij doet ervaring op in het onderwijs, wat voor veel kunstenaars ook een goede manier is om je te ontwikkelen.”

Ricardo heeft bij jullie gestudeerd, naam gemaakt in de kunstwereld en komt nu op de academie terug. De cirkel is weer rond? 
Frank: “We zijn op al onze alumni even trots en proberen ze dan ook te betrekken bij ons onderwijs. Op die manier bouwen we aan een netwerk - een hele sterke kant van onze academie. Zo kunnen we makkelijk tegen een student zeggen: als je dat wil doen moet je eens met die of die gaan praten.” 
Lieven: “Het is niet alleen voor de studenten, maar ook voor ons als academie belangrijk dat de studenten op goede plekken terechtkomen. Dat is ons netwerk.” 
Frank: “Netwerken, dat was vroeger trouwens een vies woord. Maar netwerken is natuurlijk niks anders dan je verhouden tot mensen, plekken en instituties waar je graag een keer mee zou willen samenwerken. Dan is het logisch dat je een keer je neus laat zien. En dan hoef je niet meteen te denken aan alle commerciële dingen die daarbij komen kijken. Wij willen vooral ondernemingsgezindheid stimuleren: hoe koppel je initiatief aan je artistieke ideeën? De gesprekken met de Air Pastoe kunstenaar spelen daarbij een grote rol.”

Hóé ziet het leven van een kunstenaar er ná de academie uit? 
Frank: “Er is een groot verschil met één jaar na de academie of vijf jaar. Binnen andere studies is er een zeker carrièrepad, als kunstenaar moet je dat zelf uitstippelen. Dus die aanloopperiode is veel langer: ontdekken hoe jouw praktijk werkt, kost tijd. Het eerste jaar na de academie zijn mensen nog zoekende. Na vijf jaar hebben de meeste alumni een vorm gevonden voor hun beroepspraktijk.”

Het is potverdorie je eigen werkveld

Heb je wat voorbeelden van waar kunstenaars die afstudeerden nu mee bezig zijn?
Frank: “Jop Vissers Vorstenbosch maakt schilderijen én hele grote lichtinstallaties. Hij exposeert nu in Museum Singer Laren. Robin Speijer maakt enorme doeken waarbij ze inzoomt op stukken textiel, haar werk is opgenomen in verschillende collecties waaronder dat van Museum Voorlinden. Raquel van Haver had een solotentoonstelling in het Stedelijk Amsterdam. Jonathan Straatman heeft de Nijverheid in Utrecht opgericht, een kunstenaarskolonie. Het geeft aan dat de kunstenaars allemaal een actieve houding hebben ten aanzien van het ontwikkelen van hun eigen praktijk. Dan maakt het echt niet uit of je inzet op de galerie- of museale wereld. Of je je ergens bij aansluit of het zelf gaat maken. Het gaat erom dat je er zin in hebt, dat je actief bent en probeert met een gevoel van ambassadeurschap dat kunstenaarschap in de wereld te zetten. Dát is ons doel. We willen hele actieve mensen die het gewoon heel graag willen gaan proberen.”

Wat bedoel je met ambassadeurs voor het kunstenaarschap?
Frank: “Iedereen hier heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel naar het werkveld. De studenten voelen dat er vanuit de publieke opinie op een bepaalde manier naar de kunsten wordt gekeken. We leren studenten op te komen voor hun vak. Ik zeg altijd: Als die oom op een verjaardagsfeest zegt: ‘dat kan een kind van vier ook’, vertel hem dan wat kunst voor jou betekent. Ik doe dat ook altijd, vaak tot het irritante aan toe. Ik voel me verantwoordelijk voor de kunsten. Dus ik laat het niet over m’n kant gaan. Het is potverdorie je eigen werkveld. Durf je uit te spreken. Je hoeft geen radicale activist te zijn, maar je kunt wel vertellen wat het voor jou betekent.”

Wat aanrommelen op een dieet van whisky en sigaretten

Waarom is het zo belangrijk om dat uit te leggen? 
Frank: “Zelfs iemand die kunst niet mooi vindt kan kippenvel krijgen van Frans Bauer. Dat is misschien geen ‘hoge’ kunst. Maar iedereen wordt af en toe geraakt door iets wat niet meteen is uit te leggen. Als je dat heel vanzelfsprekend vindt dan ga je voorbij aan iets wat volgens mij heel waardevol is voor iedereen. Iemand die naar een amateurkoor gaat op zondag kan dat heel leuk vinden, maar dat niet als kunst zien. Terwijl dát er ook bij hoort. Zonder lage kunst geen hoge kunst. Zonder hoge kunst geen lage kunst. Als dat onderscheid er al is.”

En wat zeg je tegen de mensen die denken dat kunstenaars maar wat ‘aanrommelen’ op een dieet van whisky en sigaretten. 
Frank: “Sommige mensen hebben nog steeds het antieke idee dat een kunstenaar als een soort half genie, halve idioot in totale vrijheid z’n ding doet. Dat is totaal niet meer van deze tijd, als het er ooit al was. Mensen hebben mythes gecreëerd rondom de kunst om iets buiten het burgerlijk leven te plaatsen. Dat vinden ze prachtig en tegelijk kijken ze erop neer. Maar ze besteden geen tijd en moeite om écht te kijken naar wat die jonge mensen in deze tijd voor risico’s durven nemen om het kunstenaarschap in de praktijk te brengen. Kom maar eens kijken. Ga eens in gesprek met jonge kunstenaars. Stuur een mailtje en we geven je een rondleiding.”