Het nieuwe jaar is alweer ruim een maand geleden ingeluid en misschien zijn de goede voornemens alweer vervlogen. Toch wil ik met deze blog nog even inhaken op wat bewustwording en reflectie, iets dat vaak naar boven komt bij een nieuwe start, maar dan nu in de kunstwereld.
Zoals eerder gezegd: Kunst is een kind van zijn tijd. Daarom houdt het zich in het laatste decennium ook steeds meer bezig met vragen over duurzaamheid of de vaak gebruikte Engelse term ‘sustainability’ (niet schrikken).
Veelzijdig creatieveling Dorieke Schreurs schreef een tijdje terug al een interessante blog voor Futureproof.community over duurzaamheid in de kunstwereld en stelt dat deze ‘pijnlijk achterblijft’. Zij wil een steentje bijdragen om dit te veranderen. Toch stond duurzaamheid een aantal jaar geleden al wel op de agenda van de kunstacademies. De HKU deed bijvoorbeeld een verkennend onderzoek naar creativiteit en duurzame ontwikkeling en publiceerde deze in 2016.
Als herboren Dorieke noemt zichzelf een ‘cradle-to-cradle’ (van wieg tot wieg) kunstenaar. Deze term wordt tegenwoordig in veel verschillende sectoren gebruikt en betekent eigenlijk – als ik een vrij ingewikkeld concept even zo mag beschrijven – dat materiaal geen begin en einde moet hebben, maar hergebruikt kan worden en geen permanente, schadelijke gevolgen heeft voor de omgeving.
Voor een kunstenaar als Dorieke betekent dat, dat zij aandacht besteedt aan een eerlijk werkproces, de herkomst van de gebruikte materialen en zelfs het “hiernamaals” van de kunst. Niet alleen het eindresultaat telt. Een mooi voorbeeld hiervan is haar project ‘Waste of Colour / Colour of Waste’ uit 2017.
Bestaan en vergaan
In Galerie Pouloeuff zijn ook werken gepresenteerd die op diverse wijzen aan dit onderwerp relateren. Zo waren in de expositie Vergankelijkheid totems te zien, gemaakt door de production designers van de Filmacademie Amsterdam. Deze werken moesten een maatschappelijke boodschap uitdragen in een – letterlijk – strak omlijnd kader. De totems toonden bijvoorbeeld prachtig koraal dat besmeurd is met olie en een jurk die langzaam weer opgenomen wordt in het groen.
Twee verschillende interpretaties van eenzelfde thema: de relatie tussen de mens en natuur. Voor de kunstverzamelaar is deze vergankelijke kunst een grote omschakeling. Het vraagt om een andere ‘state of mind’. Het bezitten van een dergelijk werk kan niet gezien worden als een (financiële) investering voor de lange termijn, zoals kunst nog geregeld wordt beschouwd.
Conserveren is geen optie en/of zelfs niet gewenst; het vergaan is onderdeel van het werk. De toeschouwer moet genieten van het werk in het moment en observeren hoe het verandert. De kwetsbaarheid van het werk moet als een waardevolle eigenschap gezien worden.
Tederheid en positiviteit
De videomapping-installatie ‘Don’t Hurt Yourself’ van Mara Buur, eind 2017 in Pouloeuff, heeft op mij de meeste indruk gemaakt binnen dit thema. De titel geeft de boodschap al heel krachtig weer; uiteindelijk hebben we onszelf ermee als wij de natuur niet beschermen. Het mooie aan dit werk is dat het een gevoel van empathie en verwondering voor de natuur oproept. Het spreekt een fijne emotie aan, in plaats dat het angst voor de verwoesting inboezemt. Zoals Dorieke al schreef in haar blog, verandering komt het beste voort uit positiviteit.
Ontwerp je groen
Kunst wordt niet alleen ingezet als sturend (of belerend) moraal binnen het vraagstuk duurzaamheid. Er wordt in creatieve ontwerpprocessen daadwerkelijk gezocht naar oplossingen om voorzichtiger met de aarde om te gaan. De Dutch Design Week werkt bijvoorbeeld samen met het invloedrijke architectuur- en designtijdschrift Dezeen onder de titel ‘Good Design for a Bad World’. Zij stellen de vraag: Op wat voor manier kan design zich bezighouden met deze ‘global issues’?
Bewustzijn is in de mode
Natuurlijk zijn dit maar hele kleine snippertjes uit het duurzaamheidverhaal vanuit mijn Keep an Eye perspectief. In de mode is men bijvoorbeeld ook al lang met deze kwestie bezig. Zo kreeg Mark van Vorstenbos, het nieuwe hoofd Textiel en Mode van de KABK, in 2015 het Prins Bernhard Cultuurfonds Modestipendium voor zijn “slow fashion” label YOUASME MEASYOU.
Het doel van deze blog is slechts om te laten zien dat dit onderwerp is gaan spelen in de kunstwereld en nog steeds een ‘trending topic’ is. Let maar eens op als je kunst- en designbeurzen bezoekt: Als je het weet, ga je het zien.
Waar de mensen in Utrecht trouwens nu niet omheen kunnen, is het zien van de enorme walvis van plastic zwerfafval uit zeeën en oceanen in de Catharijnesingel. Dit alles om de zichtbaarheid en realisatie van dit soort problemen te vergroten.
We kunnen ons afvragen of het vervoer van de 5 ton plastic over de hele wereld (want ja, de walvis is op tour) bijdraagt aan de duurzame boodschap, maar dat doen we nu even niet.
