Blog: Franse sferen in Nederland – Keep an Eye Foundation

3 februari 2025
Beeldende kunst
Blogspot

Misschien komt het door mijn Franse naam

Ook al is mijn familie al generaties lang Nederlands, ik houd erg van Frankrijk. Het voelt als thuiskomen. Eigenlijk heb ik zelfs een beetje heimwee naar Frankrijk als ik in Nederland ben. Voor iedereen die ook een liefde voor Frankrijk heeft, maar er niet woont en best wat vaker die Franse sfeer zou willen opsnuiven, heb ik een aantal tentoonstellingstips in Nederland. Begin met een Frans muziekje op te zetten tijdens je reis naar het museum en laat je daar verder meevoeren.

Blog door onze Catherine Clavaux

Naar alle blogs

Tentoonstelling in Kunstmuseum Den Haag: Nieuw Parijs van Monet tot Morisot

In het Kunstmuseum Den Haag opent op 15 februari 2025 de tentoonstelling ‘Nieuw Parijs van Monet tot Morisot’. In deze tentoonstelling staat de veranderende stad Parijs midden 19e eeuw centraal, niet alleen door middel van schilderijen maar ook affiches, tekeningen, spotprenten en fotografie.

Breuk met de academische schilderkunst

Foto: Quai du Louvre 1867, by Claude Monet. Bron: website Kunstmuseum

In de jaren vanaf 1860 was er een groep Franse jonge kunstenaars die brak met de academische tradities. Het impressionisme kwam op. Deze groep kunstenaars wilde een impressie weergeven, in plaats van iets zo echt mogelijk na te schilderen. Het voorbijgaande moment vastleggen met heldere kleuren. Zij bestudeerden de veranderende lichteffecten op een onderwerp en de werking van kleur. Schilders als Monet, Renoir, Sisley, Degas, Morisot, en Pissarro negeerden hiermee de academische tradities van de schilderkunst. Hun penseelstreek was niet glad, maar pasteus opgebracht. De impressionisten streefden met hun heldere en snel geschilderde schilderijen naar een realistische weergave van de zichtbare werkelijkheid.
Door de uitvinding van de verftube konden schilders ook buiten aan het werk omdat zij hun verf makkelijker konden meenemen en niet aan hun atelier gebonden waren. Zij konden gaan werken ‘en plein air’, in de buitenlucht. Ook namen zij regelmatig het moderne leven tot onderwerp en schilderden zij met een vlotte toets die soms zelfs schetsmatig aandoet. Voor het eerst werden ook arbeiders, cafégangers en prostituees geschilderd. Ook namen de impressionisten openbare plekken als stations, stadsparken, theaters en cafés als onderwerp om te schilderen. In die zin kan de impressionistische kunst tevens worden gezien als een weerspiegeling van een proces van maatschappelijke verandering. Een ideaal decor was Parijs, dat in de jaren 1860 door baron Georges-Eugène Haussmann werd getransformeerd van een oude stad vol middeleeuwse steegjes tot een moderne metropool met brede boulevards. Veel arbeiders en vaklieden die de stad hadden helpen transformeren konden zelf niet meer in de stad wonen omdat het te duur was geworden en werden naar de buitenwijken gedreven.

Drie schilderijen van Monet als hoogtepunt

Foto: Mary Cassatt, Herfst, portret van Lydia Cassatt, 1880, olieverf op doek, Petit Palais, Musée des Beaux-Arts de la Ville de Paris. Bron: website Kunstmuseum

Drie schilderijen van Monet staan centraal in deze tentoonstelling. In 1867 schilderde Claude Monet het uitzicht over Parijs vanaf het balkon van het Louvre. Hij keerde de klassieke kunst daarmee letterlijk de rug toe om het bruisende leven op straat te bewonderen en vast te leggen. Het werden drie schilderijen. Het schilderij Quai du Louvre van Claude Monet zit in de collectie van het Kunstmuseum Den Haag. De twee andere stadsgezichten komen als bruiklenen uit andere musea. Deze drie stadsgezichten komen, in nauwe samenwerking met de Alte Nationalgalerie (Berlijn) en Allen Memorial Art Museum (Oberlin, Ohio), eindelijk weer samen in de tentoonstelling ‘Nieuw Parijs van Monet tot Morisot’.

In de tentoonstelling zie je hoe het leven voor bewoners van Parijs in die tijd veranderde en hoe dat werd vastgelegd door kunstenaars. De modieuze Parisienne wordt het toonbeeld van het nieuwe Parijs. Er komen warenhuizen en theaters die vrouwen meer vrijheid bieden. Het is kijken en bekeken worden. Tijden veranderen, dat is precies wat de mode laat zien in het straatbeeld. Tegelijk konden kunstenaressen als Morisot en Cassat niet met mannelijke collega’s naar het café, dat was nog steeds not done. In die tijd was ook de opkomst van reclame te zien en was er meer vrije tijd voor de mensen die zich dat konden permitteren. Ook zijn er in de tentoonstelling foto’s te zien uit die periode waar juist de armoede zichtbaar wordt. Deze foto’s zijn een bruikleen van museum Musée Carnavalet – Histoire de Paris (Parijs).
Omdat er zowel schilderijen, als foto’s en spotprenten getoond worden geeft deze tentoonstelling een prachtig compleet tijdsbeeld.
Bovendien kun je in het Kunstmuseum tot en met 2 maart ook de modetentoonstelling Dior bekijken! Christian Dior is een van de meest bekende Franse modeontwerpers!

Tentoonstelling in Huis Marseille Amsterdam: Revoir Paris

Foto: Jules, Henri and Louis Séeberger, The Jardin du Luxembourg, l’alle Ferou april 1907, CCO Paris Musées, Musée Carnevalet, Bron: website Huis Marseille

In Huis Marseille in Amsterdam loopt in dezelfde periode een tentoonstelling met nog meer foto’s uit Musée Carnavalet – Histoire de Paris. In de expositie ‘Revoir Paris, Parijs door de lens van de gebroeders Séeberger (1900-1907)’ staat het werk van drie broers centraal. Deze succesvolle amateurfotografen legden het leven in Parijs vast in een periode die nét iets later valt dan de tijd die in het Kunstmuseum Den Haag wordt belicht.
In deze tentoonstelling is een selectie van 16 originele foto’s te zien die op groot formaat zijn afgedrukt. De gebroeders Séeberger namen destijds deel aan vier fotografiewedstrijden georganiseerd door de stad Parijs. De in totaal 72 foto’s werden herontdekt op de zolder van Musée Carnavalet in 2017. De broers legden Parijs en haar bewoners vast tijdens de Belle – époque. Een roerige tijd net voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Het is een vroege vorm van straatfotografie.

De opkomst van amateurfotografie

Foto: Séeberger Jules Henri Louis Le Jardin du Luxembourg, Merry go round, august 1906, CCO Paris Musées , Musée Carnavalet. Bron: website Huis Marseille

Begin 20ste eeuw komen er steeds handzamere camera’s voor amateurs beschikbaar. Het stadsbestuur van Parijs springt daar handig op in door fotografiewedstrijden voor amateurs te organiseren. In totaal vier wedstrijden, ieder met een eigen thema in de periode van 1904-1907. Het stadsbestuur vroeg historische locaties vast te leggen of juist stadsdelen en plekken die dreigden te verdwijnen of veranderen. Op deze manier lieten zij amateurs de geschiedenis van de stad vastleggen. De broers namen deel aan alle vier de wedstrijden. Een jury beoordeelde de inzendingen en de foto’s van de winnaars werden getoond in het Petit Palais (zeker een aanrader om een keer te bezoeken als je wel echt in Parijs bent). De winnaars kregen een medaille en de winnende foto’s werden opgenomen in de collectie van Musée Carnavalet. De broers Séeberger onderscheidden zich door foto’s op groot formaat. Ook maakten zij gebruik van figuranten. Omdat de foto’s een lange sluitertijd hadden zijn de foto’s met de figuranten wel geposeerd, maar de broers hebben geprobeerd om de poses wel enigszins spontaan te laten lijken. Deze expositie was een mooi startpunt voor hun carrière waarin zij ansichtkaarten en portretten van dames op straat maakten.
Naar aanleiding van de herontdekking vindt er nu opnieuw onderzoek plaats naar de foto’s. Ook verschijnt er een publicatie bij de tentoonstelling.

Tentoonstelling in het Dordrechts Museum: Liberté – Ary Scheffer & de Franse Romantiek

Beeld: Ary Scheffer, Scene uit de julidagen, foto door Alberto Ricci, Fondation Josee et Rene de Chambrun 1831

Om je nog meer onder te dompelen in de Franse historie kun je ook het Dordrechts Museum bezoeken. Hier is de tentoonstelling Liberté; Ary Scheffer & de Franse Romantiek te zien. Een roerige tijd met veel politieke onrust en culturele bloei aan het begin van de 19e eeuw. De Dordtse kunstenaar Ary Scheffer (1795-1858) volgt zijn kunstopleiding in Parijs en wordt daar een bekende schilder. In Nederland is hij minder bekend maar zijn schilderijen hangen wel in de eregalerij van het Louvre. Met beroemde Franse schilders als Delacroix en Géricault aan zijn zijde streed Scheffer voor vrijheid en gelijkheid.
Behalve een indrukwekkend aantal schilderijen van Scheffer (het Dordrechts Museum beschikt over het grootste aantal wereldwijd) zijn er tijdens LIBERTÉ! ook bekende kunstwerken uit het Château van Versailles en het Louvre voor de eerste keer in Nederland te zien. Ook Géricaults olieverfschets van het wereldberoemde Vlot van de Médusa en Episode uit de Griekse onafhankelijkheidsoorlog van Delacroix zijn tijdens de tentoonstelling voor het eerst in ons land te bewonderen.
Bekijk op de website van het Dordrechts Museum alvast de introductie video gepresenteerd door Philip Freriks. Je krijgt dan al een goed beeld van Ary Scheffer en van de tentoonstelling.