VANWEGE DE LANGE SLUITERTIJD:
‘Behalve een man die zijn schoenen liet poetsen en lang genoeg stilstond om te worden vastgelegd op de gevoelige plaat.’
Een bijzondere tijd waarin wij nu leven. Bijna geen mens op straat, uitgestorven steden en dorpen en dat wereldwijd. Vanwege een pandemie. Er verschijnen foto’s en filmpjes van hoe (wilde)dieren langzaam terugkeren naar de normaal drukke steden. Geen verkeerslawaai maar fluitende vogels. Diverse fotografen leggen de verlate steden vast. Omdat deze uitzonderlijke situatie een groot contrast vormt met de normale drukte. Musea geven kunstenaars en fotografen de opdracht om deze uitzonderlijke tijd vast te leggen. Zo vroeg Stedelijk Museum Schiedam aan fotograaf Margi Geerlinks om Schiedam in deze tijd te vereeuwigen.
Al vanaf het ontstaan van de fotografie wordt de mens en de stad vastgelegd. Verlang jij ook terug naar het rumoer, het mensen kijken, de actie en beweging? Gelukkig hebben in de afgelopen decennia beroemde fotografen het straatleven vastgelegd en kunnen wij daar nu van genieten in tentoonstellingen.
Straatfotografie is al zo oud als het medium zelf. Een van Daguerre’s (uitvinder van de fotografie samen met Niépce) eerste foto’s laat een Parijse boulevard zien. Vanwege de lange sluitertijd zijn er bijna geen mensen op te zien. Behalve een man die zijn schoenen liet poetsen en lang genoeg stilstond om te worden vastgelegd op de gevoelige plaat.
In de 20ste eeuw ontwikkelt zich een stroming van fotografen die het alledaagse leven van de bevolking vastlegt op straat. Mede door de verbetering van de techniek en de camera’s die handzamer waren geworden. Bijkomend voordeel, fotografen konden makkelijker ongemerkt mensen fotograferen. Straatfotografie is verwant aan de documentaire fotografie. Bij documentaire fotografie spelen vaak maatschappelijke thema’s een rol. Bij straatfotografie is dat lang niet altijd het geval. Bij straatfotografie is niet de inhoud het meest belangrijke maar vaak de artistieke visuele kant.
Bekende pioniers in de 20ste eeuw zijn Eugene Atget en Henri Cartier-Bresson. Zij leggen de basis voor de straatfotografie als kunstvorm. Het genre van de Amerikaanse straatfotografie in de 20ste eeuw wordt voornamelijk gedomineerd door fotografen als Robert Frank, Joel Meyerowitz en Lee Friedlander.
Verheugen op nieuwe tentoonstellingen
Gelukkig kunnen we weer musea bezoeken na de lockdown als gevolg van het Corona-virus. Er is een aantal tentoonstellingen waar ik mij zeer op verheug om te gaan zien. Twee fotografie-tentoonstellingen die het straatbeeld laten zien van de vorige eeuw. Een overzichtstentoonstelling van Eddy Posthuma de Boer in Fotomuseum Den Haag en kleurenfoto’s van Vivian Maier. “Works in color“ te zien in Foam, Amsterdam. Een nog niet zo lang geleden ontdekt talent in de straatfotografie.
Onverwachte schat
Vivian Maier (New York, 1926 – 2009) fotografeerde gedurende haar hele leven naast haar werkzaamheden als au-pair. Vaak droeg zij een grote mannenjas en hoed en bijna altijd had zij haar camera bij zich. Haar werk werd pas na haar dood ontdekt toen een doos met negatieven op een lokale veiling werd aangeboden. Maiers werk bleef tijdens haar leven onbekend en veel van haar fotorolletjes bleven onontwikkeld. Kort voor haar dood werden enige dozen met daarin haar bezittingen gekocht op een veiling. Een historicus en verzamelaar uit Chicago, John Maloof, onderzocht de foto’s en begon scans van Maiers fotografische negatieven vanaf 2009 op het web te publiceren. Hierop volgden al snel positieve kritieken en ontstond er verdere interesse in haar werk. Inmiddels wordt haar werk wereldwijd geëxposeerd.
Esthetisch maakt Maier prachtige foto’s en wat mij erg aanspreekt is dat je door haar foto’s een andere tijd wordt ingezogen. Je ziet het straatbeeld, de reclameborden, etalages van winkels, de mode die op dat moment gedragen werd. Het voelt even of je samen met haar mee loopt door de stad. De observerende blik van Maier als een onbekende buitenstaander en als vrouw is een belangrijke aanvulling op de canon van de fotografie. Zij woonde een groot deel van haar leven in Chicago, de stad en de inwoners die zij vastlegde.
Op zoek naar de wereld zoals zij werkelijk is
Wil je je onderdompelen in het Nederland van de jaren vijftig, zestig en zeventig? Ga dan een kijkje nemen in Fotomuseum Den Haag. Want natuurlijk zijn er ook Nederlandse fotografen die het straatbeeld en de mens vast hebben gelegd. Bekende namen zijn Ed van der Elsken, Johan van der Keuken en Eddy Posthuma de Boer. Het Fotomuseum Den Haag toont een overzichtstentoonstelling van Eddy Posthuma de Boer. Hij is zijn gehele carrière voornamelijk op pad als fotojournalist. Naast zijn journalistieke fotografie heeft hij ook altijd persoonlijk werk gemaakt en dit in fotoboeken gebundeld.
EDDY POSTHUMA DE BOER: “IK BEN OP ZOEK NAAR DE WERELD ZOALS ZIJ WERKELIJK IS”
Na de tweede wereldoorlog ontstaat er in Europa een sociaal-documentaire stroming waarin het menselijk bestaan wordt vastgelegd. Bekende fotografen die tot deze stroming gerekend kunnen worden zijn Eva Besnyö, Henri Cartier-Bresson en Robert Doisneau. Met name Eva Besnyö was voor Posthuma de Boer een grote inspiratiebron.
Uit zijn oeuvre spreekt een grote liefde voor de mens. Alle aspecten van het leven legt hij vast: van heel dichtbij drama, maar hij toont ook veel humor. Hij fotografeert op indringende wijze de sociale onrust uit de late jaren zestig en zeventig. Zijn werk is veelvuldig gepubliceerd in kranten en tijdschriften. Wat mij persoonlijk raakt in zijn fotografie is dat hij verhalen kan vertellen met een enkele foto. Je wordt meegevoerd in een andere tijd.
Je hart ophalen aan vervlogen tijden
In beide tentoonstellingen in Foam en Fotomuseum Den Haag kun je teruggaan in de tijd, het meebeleven maar bovenal genieten van de esthetische schoonheid en de perfecte timing van de fotografen. Zoals de beroemde quote van Henri Cartier-Bresson omschrijft over the decisive moment. “To me, photography is the simultaneous recognition, in a fraction of a second, of the significance of an event as well as of a precise organization of forms which give that event its proper expression.”
Zij zien details die wij doorgaans over het hoofd zien. Zij leggen vast wat wij anders zouden vergeten.
Bronnen: * Courtesy Maloof Collection and Howard Greenberg Gallery, New York ** Daguerre, 1838 Boulevard du Temple Parijs || location unknown, 1956 Estate of Vivian Maier, Courtesy Maloof Collection and Howard Greenberg Gallery, New York || Chicago, 1971 Estate of Vivian Maier, Courtesy Maloof Collection and Howard Greenberg Gallery, New York.jpg *** Kunstmuseum Den Haag, Eddy Posthuma de Boer
Tip
Wil je nog meer zien op het gebied van fotografie?
Het televisieprogramma Close up maakte een aantal prachtige documentaires over beroemde fotografen, waaronder Vivian Maier en Ed van der Elsken.
Minidoc van het Stedelijk Museum Amsterdam, Ed van der Elsken
Foam Amsterdam
Vivian Maier – Works in Color
Verwacht in TBD – 13 september 2020
Fotomuseum Den Haag
EDDY POSTHUMA DE BOER
1 juni – 23 augustus 2020
