Studio 150 & Keep an Eye: Waar jonge talenten klinken als wereldsterren – interview/muziek

Een onverwachte ontmoeting met Michael Jackson

Tijdens zijn Europese tour wilde Michael Jackson een paar dagen opnemen in Studio 150. Maar eigenaar Peter Riebeek weigerde: de ruimte was al geboekt door jazzzangeres Denise Jannah. “Ik kon haar toch niet zomaar op straat zetten?” De beste geluidsstudio van de wereld, die staat gewoon in Amsterdam. Dit is dé plek waar talloze, wereldberoemde artiesten hun muziek hebben vastgelegd én het is tevens de thuisbasis van de Keep an Eye Studio 150 Livestreams.

“Een groep langharige gasten stond opeens aan de deur. Ze wilden de ‘vibe’ voelen. Ik zei: ‘Prima, ik ben even bezig met een klusje, dus ik kan jullie niet rondleiden, maar voel je vrij om de ‘vibe’ te voelen. Dat deden ze. Het bleek Def Leppard. Een wereldberoemde rockgroep, maar eerlijk gezegd had ik geen idee wie ze waren. Mijn fout. Kreeg ik een week daarna opeens een telefoontje van Universal Engeland. De band wilde de studio negen maanden boeken. Ik viel van m’n stoel.”

Peter Riebeek runt samen met technicus Joeri Saal de iconische geluidsstudio Studio 150 in Amsterdam. Mathilde Santing, Acda en de Munnik, De Dijk en Candy Dulfer, maar ook veel beroemde buitenlandse artiesten namen hier op. En in deze studio worden iedere laatste donderdag van de maand de Keep an Eye Studio 150 Livestreams uitgezonden.

“David Bowie, Jools Holland en Prince hebben hier ook opgenomen. Bowie was echt een superleuke gast. Terwijl sommige muzikanten, vooral beginnende, nog wel eens uit de hoogte doen, haalde hij gewoon thee voor iedereen.”

Waarom kiezen wereldberoemde artiesten voor een Amsterdamse studio?
“Amsterdam heeft een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Artiesten willen hier graag een tijdje vertoeven. Paul Weller nam zelfs een plaat op met de naam ‘Studio 150’.”

De magie van een legendarische opname

Hoe creëer je een legendarische opname?
“Ha, heb je even? Iedereen heeft wel een favoriet nummer. Zo’n opname waarbij er, iedere keer als je luistert, iets in je geraakt wordt.
Een legendarische plaat heeft zeggingskracht, vertelt een sprookje. Techniek is daarbij altijd ondergeschikt aan de kunst. Het draait om de emotionele impact, dat gevoel dat via de techniek tot leven komt. Dáár, in dat samenspel, ontstaat de magie. Als je dan een plaat maakt die mensen aan het huilen krijgt, of mensen heel erg blij maakt, heb je het hoogst haalbare bereikt.”

Het begon allemaal in 1979 aan de Lauriergracht 150 in Amsterdam. Hoe start je als broekie een geluidsstudio? Dat is toch een mega investering?
“Achteraf gezien begon ik er nogal bleu aan,  met relatief weinig kennis zoiets ingewikkelds als een geluidsstudio opzetten. Maar ja, ik was begin twintig. Op die leeftijd denk je: ik doe het gewoon, ik weet best wel wat.
Het toeval hielp een handje: via een makelaar vond ik een oude paardenstal aan de Lauriergracht, ooit de thuisbasis van de paarden van de gouden koets. Een pand van 500 m² midden in de Jordaan, met een enorme tuin. Gigantisch, niet alleen in vierkante meters, maar ook in kubieke meters.
Alleen, zo’n groot gebouw kan tegen je werken als je weinig geld hebt. Want als je iets aan de muur wilt doen, dan heb je wel heel veel muur. Dus daar liep ik financieel volledig op leeg. Bij de opening was het budget op. Van de laatste centen had ik een paar flessen wijn gekocht voor de gasten. Maar boven de mengtafel hing geen licht, daar had ik geen geld meer voor. De eerste gast heeft toen lampjes voor me gekocht.”

Ensemble 150 :
Anna Federova – Dana Zemtsov – Daniel Rowland – Floor Lecoultre – Nicky Schwartz Pau Codino

Toch heb je daar maar liefst 36 jaar gewerkt. Daarna besloten jij en je collega Joeri Saal – misschien wel de beste geluidstechnicus van Nederland – te verhuizen naar een kerk in Amsterdam-Noord.
“Er is een link: de Jordaan is lang een hele arme volksbuurt geweest. In de jaren twintig van de vorige eeuw viel de wijk van ellende uit elkaar. Voor al die mensen werd toen aan de andere kant van het IJ een hele nieuwe wijk gebouwd. Zo is Amsterdam-Noord ontstaan.
Op een gegeven moment was in de Jordaan een movement aan de gang van miljonairs die al die pandjes opkochten en opknapten. Er kwamen mensen naast onze studio wonen waar voorheen ateliers waren. Slaapkamers naast een muziekstudio, dat is niet zo’n goed idee. Toen begon een van die miljonairs ook nog eens naast ons te heien. We moesten kiezen: óf mee in de verbouwingen en de studio opnieuw opbouwen, óf vertrekken. We kozen voor het laatste. Dus ja, weg.”

Verhuizing naar Amsterdam-Noord

Jullie kregen er wel een hele mooie kerk voor terug.
“Dat ging stomtoevallig eigenlijk. Joeri kijkt wel eens op Funda en komt die kerk tegen. We dachten meteen: dat zou eigenlijk wel heel leuk zijn. En ook nog eens een echte verbetering ten opzichte van wat we hadden.”

En geen buren meer, dat scheelt ook.
“Inderdaad prachtig, een vrijstaande kerk, maar we moesten wel nog van alles isoleren en opknappen. Al met al toch een project van 3,5 miljoen Euro waar we vier jaar mee bezig waren. Dat konden we bekostigen met de verkoop van het pand aan de Lauriergracht. Het was een enorm leuke klus waarbij ik de wereld heb afgezocht naar bepaalde onderdelen zoals specifieke lampen uit de jaren twintig, de periode waarin de Bethlehemkerk gebouwd werd. Ook omdat je bij zo’n rijksmonument het casco in oude stijl moet verbouwen. Stucwerk haal je niet bij de gewone groothandel, maar ergens in Duitsland waar ze een speciaal kalkstucwerk hebben wat vochtdoorlatend is, wat in zo’n kerk heel belangrijk is.”

Jullie hebben de reputatie de beste geluidsstudio van Nederland te zijn.
“We doen dit al heel lang. Joeri is er in 2000 bijgekomen. Samen hebben we ongelooflijk veel kennis. We weten na 46 jaar echt van haver tot gort hoe deze business werkt. Én op apparatuurgebied is er iets bij elkaar gespaard wat nu onbetaalbaar zou zijn.
Wij hebben veel vintage apparatuur. Van dat spul wat eigenlijk iedereen wil hebben, microfoons die € 25.000,- per stuk kosten. Dat konden we kopen in de transitie van buizenapparatuur naar solid state apparatuur, eind jaren zeventig, begin tachtig.
Omroepen wilden ze niet meer. En mochten het, als overheid, niet met winst verkopen. Dus hebben we heel veel van die spullen in een tijd gekocht dat het nog een soort van betaalbaar was. Die vintage spullen uit de glorietijd van de buizentechnologie combineren we met state of the art digitale spulletjes.
Én dan de locatie natuurlijk, centrum Amsterdam, (één halte met de metro vanaf Centraal) maakt dat er in Nederland geen equivalente studio is. Als je een studio zoekt om ons mee te vergelijken moet je lang zoeken. Er zijn er maar een beperkt aantal in de wereld.”

Kun je aan een leek uitleggen wat het verschil in geluid is tussen een buizenmicrofoon en een transistormicrofoon?
“Geluid uitleggen is altijd lastig, maar laten we de stem nemen, iets wat iedereen goed kent. Je weet hoe een stem kan klinken: warm, schel, of juist onprettig. Als je een stem opneemt met een buizenmicrofoon, kan het klinken alsof die persoon echt voor je staat, warm en vol. Het geluid wordt ‘bigger than life’, met veel aanwezigheid en een sterk 3D-effect. Dat bereik je eigenlijk niet met een condensatormicrofoon van driehonderd euro uit China. Gezien onze uitgebreide verzameling aan microfoons kunnen wij een heel orkest opnemen met alleen maar buizenmicrofoons, als we dat willen.”

Zeldzame onderdelen

Peter – Anna Federova (vleugel) – Nicky Schwartz (bas)

Waarom worden ze dan niet meer gebruikt?
“Er is simpelweg niet genoeg markt voor. Fabrieken zoals Philips, Mullard en Telefunken waren enorme operaties met duizenden werknemers, vooral vrouwen,  die routinematig, maar op hoog niveau werkten. Per dag produceerden ze een miljoen buizen, omdat alles toen op buizen draaide: televisies, radio’s, zelfs de eerste computers.
Nu leeft het alleen nog in de audiomarkt en dan vooral in dingen als gitaarversterkers en natuurlijk ook in de opnamewereld. Maar ja, dat is alles bij elkaar opgeteld een te kleine markt om een buis te kunnen blijven maken voor een goede prijs. Want als je een miljoen buizen maakt wordt het goedkoop, maar als je er duizend moet hebben, ja, dan wordt het echt onvoorstelbaar duur om dat allemaal voor elkaar te krijgen. Dus ja, op die manier leg je als producent ‘t loodje.”

Maar als ze nauwelijks nog gemaakt worden, hoe kom je dan aan onderdelen?
“Dat is een dingetje. Ik ben altijd bezig via eBay of contacten te kijken of er ergens nog wat oude voorraad ligt. Soms overlijdt er iemand en dan blijken er nog een paar dozen van iets te liggen. Die komen dan op de markt. Er zijn nog wel een paar fabriekjes met oude machines – zestig, zeventig jaar oud, die nog buizen maken. Die werken voor de hele wereld. Welkom in het museum!”

De Wisseloord Studio’s in Hilversum bestaan ook al flink wat jaren. Zijn jullie concurrenten?
“Dat soort studio’s zijn meer gebouwd als rockstudio’s, zoals ook wij hadden op onze vroegere locatie op de Lauriergracht. Gebouwd in een periode waarin popmuziek tótaal dominant was. Iedereen had platenspelers en later cd-spelers, dus de studio’s werden daar op toegespitst.
Maar stel je eens voor, je wilt iets met strijkers, blazers, hout, slagwerk en een vleugel. Niet een paar, maar vijftig man. Dat kan je niet optimaal in zo’n popstudio doen. Nou ja dat kan wel, maar dan klinkt het al snel alsof je in een te kleine ruimte aan het opnemen bent. Akoestiek is een hele vreemde maar interessante materie,  je kunt er nooit helemaal de vinger op leggen.”

Nee?
“Als je een compleet nieuwe studio bouwt, weet je eigenlijk nog niet helemaal zeker of de akoestiek goed zal zijn. Neem de concertzaal in Hamburg als voorbeeld, een peperduur ding waar miljoenen in zijn gestoken. Toen het orkest eindelijk ging zitten, zeiden de orkestleden: ‘Hier kunnen we niet werken.’ Dus moest er nóg meer geld tegenaan om het aan te passen, totdat het uiteindelijk ‘werkbaar’ werd.
Het Concertgebouw in Amsterdam is natuurlijk niet voor niks wereldberoemd. Ze hadden wel een beetje een idee wat ze deden, maar de geweldige akoestiek is ook een beetje toeval. Pas als een gebouw helemaal af is, weet je of het echt werkt.”

Een kerk met perfecte klank

Amsterdam Sinfoniëtta 

In een kerk wordt van oudsher gezongen, dus een goede akoestiek is essentieel. Hebben jullie de akoestiek getest toen jullie de kerk kochten?
“Wij hebben natuurlijk ‘boe’ en ‘bah’ geroepen om de akoestiek te testen toen we voor het eerst in het gebouw mochten. Want stel je een slechte akoestiek voor en je bent zanger en de drummer naast je ramt voortdurend op de bekkens. Dan word je helemaal gek, daar valt niet tegenop te zingen.
Dus als je de akoestiek zo kunt inrichten dat bijvoorbeeld de drummer los kan gaan zonder dat jij er last van hebt met de andere instrumenten, dan is dat voor iedereen wel zo prettig. Als je zou moeten vechten tegen een situatie waarin je denkt: dit klinkt echt best wel slecht, dan ben je daar meer mee bezig dan met mooie muziek maken.
Kijk, niet iedere kerk is geschikt als opnamestudio. Je hebt ook kerken met plafonds van dertig meter. Dat is goed te doen voor een koor, een strijkorkest en dat soort dingen, maar alles wat een beetje een pulse heeft, laten we zeggen slagwerk, is in zo’n kerk niet te doen. Onze kerk is een prachtige tussenmaat waar je wel degelijk ook ritmische instrumenten in kwijt kan.”

Studio 150 Concerten
Wat begon als manier om toch livemuziek te kunnen horen tijdens de lockdown is inmiddels niet weg te denken van de Keep an Eye eventkalender: Iedere laatste donderdag van de maand, stipt om 20:00 uur, spelen absolute toptalenten vanuit Studio 150 Bethlehemkerk. Het optreden is live te volgen via de livestream op Facebook en Youtube. Artiesten kunnen de geluid- en video-opnames gebruiken voor promotie.

Wat betekenen de studio 150 opnames voor jonge artiesten?
“Als je hier opneemt en niet in de garage van je ouders, dan leg je de lat meteen hoog; het is belangrijk wat je doet. Alles hier staat ten dienste van jou en zo ontdek je wat er allemaal mogelijk is. Als je dan een keer in minder ideale omstandigheden werkt, dan weet je dat het dus niet aan jou ligt als het niet soepel loopt en niet goed klinkt.
Voor beginnende artiesten is het een waardevolle leerschool. Je leert werken onder tijdsdruk, kritisch luisteren naar je eigen spel en experimenteren met akoestiek om je sound te verfijnen. En goed materiaal opent deuren. Een livestream vanuit Studio 150 bijvoorbeeld bereikt niet alleen je vrienden en ouders, maar kijkers over de hele wereld. Zeker toen we begonnen, in coronatijd, was het aantal directe kijkers absurd hoog. Buiten Europa kregen we zelfs berichtjes van mensen uit Noord- en Zuid-Amerika, Japan en andere landen die het hadden gezien.”